حتی اشاره به خودکشی را جدی بگیرید

هفت‌برکه – سیدمجتبی محقق: خودکشی به خودی خود محصول انبوهی از احساسات، هیجان‌ها و سمپتوم‌های اختلالات روانی است. البته عوامل ریز و درشت محیطی نیز در ایجاد این احساسات نقش جدی دارند.

با استناد به گزارش سازمان جهانی بهداشت که در سال ۲۰۱۴ منتشر شده است، از هر ۱۰۰ هزار نفر ایرانی سالانه ۶ نفر در اثر خودکشی فوت می‌کنند که با توجه به همین شاخص، ایران در قیاسی جهانی رتبه پنجاه و هشتم را بین کشورهای جهان و رتبه سوم را در بین کشورهای اسلامی به خود اختصاص داده است. در گراش به طور متوسط در ده سال اخیر سالانه ۲ تا ۳ خودکشی رخ داده است که نزدیک به آمار کشوری ۶ در صد هزار نفر است.

 این آمار می‌تواند نشان دهد که موضوع خودکشی نگران‌کننده و بسیار تلخ است؛ البته این معضل تا جای زیادی ناشی از ناآگاهی از مهارت‌های حل مسئله است که امروزه این آگاهی‌ها در کشور‌های توسعه‌یافته جزیی از آموزش‌های عمومی می‌باشد و به همین سبب شاید بهتر باشد مراجع عالی آموزشی در برنامه‌های خود آگاهی‌بخشی عمومی در باب مهارت‌های حل مسئله را بگنجانند.

اما فارغ از تلاش دستگاه‌های مسئول بسیار مفید است که همه ما نکاتی را به عنوان زنگ خطر یا هشدار درباره خودکشی بدانیم، تا شاید بتوان مانع از تکرار چنین رفتار خطرناکی در آینده برای نزدیکان یا آشنایان خود باشیم.

این ۱۰ نکته را به عنوان تذکری در باب خودکشی به خاطر بسپارید:

۱. بسیاری از افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، پیش از این کار حداقل یک بار درباره این امر حتی به صورت مزاح گفتگو داشته‌اند، پس اگر با چنین صحبت‌هایی روبه‌رو شدید که عیناً از خودکشی در آن‌ها نام برده می‌شد، آن را جدی بگیرید.

۲. خودکشی مرزی بین افراد باهوش یا کمتر برخوردار از هوش یا غنی و فقیر یا خودخواه و متواضع نمی‌شناسد. این برداشت‌ها که «افراد با فلان خصیصه که خودکشی نمی‌کنند!» را کنار بگذارید و اگر شخصی را دچار علائم افسردگی یا بیماری‌های روانی دیگر یافتید با هر ویژگی ذاتی من جمله هوش بالا یا موفق و… او را به سمت مراجعه به یک روانشناس سوق دهید.

۳. خودکشی به هیچ وجه ناگهانی یا یک اتفاق سریع نیست. قطعاً پیش از خودکشی شخص بارها و بارها این رفتار را در خود پرورانده است و احتمالاً گاهی این افکار را به صورت غیرمستقیم بیان داشته است. پس در برابر نشانه‌هایی که حتی بوی خودکشی می‌دهند هم حساس باشید. به عنوان مثال شنیدن این جملات: زندگی دیگر کافی‌ست، خسته شده‌ام از این کوفتی (زندگی)، یا نمی‌دانم این لعنتی (زندگی) کِی قرار است تمام شود و… باید حساسیت شما را برانگیزد.

۴. گاهی به اشتباه تصور می‌شود خودکشی توسط شخصی انجام می‌شود که قصد جلب نظر را دارد، اما چنین نیست؛ گاهی خودکشی شخص می‌تواند ابراز یک پشیمانی نومیدانه باشد و یا به نوعی طلب کردن کمک از دیگران، در نتیجه لازم است به کمک افرادی که در گرفتاری‌ای گیر افتاده‌اند بشتابیم، پیش از اینکه اتفاقات بدتری بیافتد و در حل معضلاتشان تا جای امکان یاریشان کنیم.

۵. معمولاً شدت افکار و قصد خودکشی طی زمان نوسان دارد، در نتیجه این تصور که اگر کسی تصمیم به خودکشی گرفته باشد پس خودکشی خواهد کرد تصوری غلط است و مانع از نجات افرادی می‌شود که با این موضوع در ذهن خود در حال کلنجار رفتن هستند.

۶. بدانید افرادی که یک بار دست به انجام خودکشی زده‌اند ولی موفق نشدند یا از این کار منصرف گشته‌اند بیش از هر فرد دیگری در معرض تکرار این رفتار خواهند بود، پس می‌طلبد به چنین افرادی حساسیت بیشتری داشته باشیم.

۷. برخی معتقدند کسی که بلافاصله پس از اقدام به خودکشی، تقاضای کمک می‌کند، یا زمانی این کار را انجام می‌دهد که دیگران بتوانند فورا متوجه شوند و او را نجات دهند، و یا از روش‌هایی استفاده می‌کند که منجر به مرگ نمی‌شود هدف دیگری غیر از کشتن خود دارد. اگرچه ممکن است این موضوع درست باشد، ولی حداقل به دو دلیل باید ژست خودکشی را جدی گرفت: اول – فرد ممکن است حساب و کتابش غلط از آب در بیاید و نجات پیدا نکند؛ و دوم – اگر فرد پاسخ مورد نظر را دریافت نکند ممکن است اقدام شدیدتری انجام دهد.

۸. حواسمان به حال خوب خودمان و اطرافیانمان جمع باشد و در صورت بروز حتی نشانه‌های خفیف روانی یا احساس ناخوشی  انزواطلبی، اضطراب و یا توهم حتی بسیار اندک با مراجعه به یک روانشناس مجرب خود را از خطرات احتمالی ایمن داریم.

۹. لازم است بدانید آمار از این مسئله حکایت دارند که حدود ۹۰ درصد کسانی که زندگی‌شان را با خودکشی پایان می‌دهند، مبتلا به یک اختلال روانی هستند و حدود ۶۰ درصد آنها در زمان انجام این کار افسرده بوده‌اند. علاوه بر این احتمال خودکشی در اسکیزوفرنیا، اختلالات مصرف مواد، اختلال شخصیت به‌ویژه اختلال شخصیت مرزی و اختلالات اضطرابی بخصوص اختلال استرس پس از سانحه بالاست. بنابراین وجود هر نوع اختلال روانی باید شما را نسبت به احتمال خودکشی حساس کند.

۱۰. اگر به هر دلیلی قادر به مراجعه به روانشناس نیستید و یا شخصی که از روان‌رنجوری رنج می‌برد حاضر به مراجعه به هیچ مرکز درمانی نیست، شماره ۱۴۸۰ را به خاطر داشته باشید و از مشاوره رایگان خودکشی استفاده کنید.

• دانشجوی کارشناسی رشته روانشناسی